Μικρά Μαθήματα Κινηματογράφου

Εκπαιδευτικό υλικό προγράμματος "Εξ Αποστάσεως Κινηματογραφικά Εργαστήρια" υπό την αιγίδα και με τη χρηματοδότηση του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού

Το Σενάριο 1: Τρόπος γραφής

1.1. Εισαγωγή

  • Τρόποι να λέμε ιστορίες: γραπτά, προφορικά, με χειρονομίες, μουσικές, γλυπτά, σκίτσα, ζωγραφιές, κίνηση του σώματος και εκφράσεις του προσώπου. 
  • Η γλώσσα της οπτικοακουστικής αφήγησης μας επιτρέπει να λέμε ιστορίες με κινούμενες εικόνες.
  • Στα πρώτα χρόνια της ιστορίας του, ο κινηματογράφος ήταν βουβός. 
  • Μία από τις θεμελιώδεις αρχές της κινηματογραφικής γλώσσας είναι το “Show, don’t tell”: Δείξε, αντί να λες.
  • Η αφήγηση καθορίζεται κυρίως από: α) τη δράση των ηρώων, β) τις ερμηνείες τους, γ) το περιβάλλον της ιστορίας, δ) την ατμόσφαιρα και ε) τον ρυθμό μιας ταινίας. 

1.2. Βασικές αρχές σεναρίου

  • Το σενάριο είναι η γραπτή μορφή της ιστορίας μας, που αποτελείται από πεζό λόγο και διαλόγους. 
  • Το σενάριο είναι ένας οδηγός για τον σκηνοθέτη και τους συντελεστές μιας ταινίας, έτσι ώστε να γνωρίζουν όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το τι πρόκειται να συμβεί και να ειπωθεί στην ταινία που θα γυρίσουν.
  • Ένα σενάριο δεν αναλύει σκέψεις και συναισθήματα που δεν θα φανούν ποτέ στην ταινία, αποφεύγει τις παρομοιώσεις και είναι γραμμένο πάντα στον ενεστώτα.
  • Το σενάριο χωρίζεται σε σκηνές, ενότητες δράσης που λαμβάνουν χώρα σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

1.3. Τρόπος γραφής σεναρίου

  • Η επικεφαλίδα κάθε σκηνής αναφέρει με κεφαλαία: α) το αν ο χώρος είναι εσωτερικός (ΕΣ) ή εξωτερικός (ΕΞ), β) την ονομασία του χώρου, και γ) τον χρόνο (ΜΕΡΑ ή ΝΥΧΤΑ). 
  • Κάθε φορά που αλλάζουμε χώρο, ή παραμένουμε στον ίδιο αλλά έχει μεσολαβήσει χρονικό διάστημα που δεν βλέπει ο θεατής, έχουμε μία καινούργια σκηνή.
  • Η περιγραφή μιας σκηνής περιλαμβάνει πληροφορίες για το πώς είναι ο χώρος που εκτυλίσσεται η δράση, ποιοι είναι οι χαρακτήρες που εμφανίζονται (με τα ονόματα τους να γράφονται πάντα με κεφαλαία για να ξεχωρίζουν), καθώς και τι ακριβώς είναι αυτό που κάνουν.
  • Στους διαλόγους προηγείται πάντα το όνομα του χαρακτήρα που μιλάει, στο κέντρο της σελίδας. Ακολουθούν αυτά που λέει, στοιχισμένα με μεγαλύτερα περιθώρια από εκείνα της περιγραφής.
  • Όταν ακούμε κάποιον να μιλάει χωρίς να τον βλέπουμε, συνοδεύουμε το όνομα του με τη λέξη “OFF” σε παρένθεση.
  • Όταν μιλάει κάποιος αόρατος αφηγητής έχουμε VOICE OVER και σημειώνουμε τα αρχικά “V.O.” πάνω από κάθε απόσπασμα του σπικάζ.

1.4. Συμπληρωματικές συμβουλές (tips)

  • Το διεθνές πρότυπο (standard) είναι η γραφή με γραμματοσειρά Courier 12 pts, που έχει υπολογιστεί χοντρικά ότι 1 σελίδα κειμένου αντιστοιχεί σε 1 λεπτό διάρκειας (με μονό διάστημα ανάμεσα στις σειρές).
  • Αντί για ΜΕΡΑ ή ΝΥΧΤΑ, μπορείτε να προσδιορίσετε στην επικεφαλίδα μιας σκηνής αν είναι ξημέρωμα, απόγευμα ή σούρουπο, εφόσον είναι σημαντικό για την ιστορία.
  • Σεκάνς λέγεται η σειρά σκηνών που αποτελεί ενιαία νοηματική ενότητα και περιστρέφεται γύρω από κάποιο συγκεκριμένο συμβάν (π.χ. γαμήλια τελετή, με κάποιες σκηνές να διαδραματίζονται μέσα στην εκκλησία, άλλες έξω κι άλλες μέσα στο αυτοκίνητο που φέρνει τη νύφη).

1.6. Ασκήσεις

  1. Εντοπίστε πόσες σκηνές έχει η ταινία «Τα Ακουστικά» και σε ποιο σημείο ξεκινούν.
  2. Εμπνευστείτε από την καθημερινότητα σας και γράψτε 5 επικεφαλίδες σκηνών ενός υποθετικού σεναρίου. Π.χ.: ΕΣ. ΤΑΞΗ – ΜΕΡΑ, ΕΞ. ΠΡΟΑΥΛΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟΥ – ΜΕΡΑ. 
  3. Αναπτύξτε μια σκηνή περιγράφοντας συνοπτικά α) τον χώρο, β) τους κεντρικούς χαρακτήρες και γ) τις δράσεις τους.
  4. Προσθέστε διαλόγους στη σκηνή σας, βάζοντας το όνομα του χαρακτήρα που μιλάει στο κέντρο της σελίδας και αφήνοντας στο τι ακριβώς λέει μεγαλύτερα περιθώρια από το κομμάτι της περιγραφής. 
  5. Φανταστείτε πότε κάποιος ήρωας μιλάει χωρίς να φαίνεται και σημειώστε τη λέξη “OFF” σε παρένθεση δίπλα στο όνομα του και πριν τον διάλογο που ακολουθεί.Εναλλακτικά, προσθέστε έναν αόρατο αφηγητή και γράψτε “V.O.” πριν το κείμενο που θα εκφωνήσει.